Το σύνθημα της επανάστασης να είναι "Γιαξεμπόρε"

Το κείμενο που ακολουθεί  απευθύνεται σχεδόν αποκλειστικά σε άτομα που έχουν δει την ταινία "ο Θίασος" του Θ. Αγγελόπουλου.

Ο θίασος, που περιδιαβαίνοντας αέναα την Ελλάδα φωνάζει πάντα "Γιαξεμπόρε!"

"Γεια σου αμόρε!" φωνάζαν Ιταλικοί περιφερόμενοι θίασοι παίζοντας μουσική και χορεύοντας καθώς προσπαθούσαν να παρασύρουν τους ανυποψίαστους κατοίκους σ'ένα ξέφρενό κλίμα, με απώτερό τους σκοπό να τους πείσουν να τους έρθουν το ίδιο βράδυ να δουν την παράστασή τους.

"Γιαξεμπόρε!" άκουγαν οι τότε αγράμματοι Έλληνες και "Γιαξεμπόρε!" φωνάζαν οι αντίστοιχοι ελληνικοί θίασοι, χωρίς να ξέρουν τί σημαίνει, χωρίς να ξέρουν το γιατί, σε μια προσπαθώντας όμως να μεταδόσουν το ίδιο κλίμα χαράς και διασκέδασης με τους Ιταλούς.

"Γιαξεμπόρε!" φωνάζει και ο θίασος του Αγγελόπουλου καθώς περιφέρεται σε όλη την Ελλάδα, σε χώρο και χρόνο, παίζοντας ξανά και ξανά το έργο "Η Γκόλφω η Βοσκοπούλα". Ένα έργο το οποίο μένει ίδιο και απαράλλακτο καθώς η Ελλάδα διασχίζει το δύσβατο δρόμο της στρατιωτικής δικτατορίας, του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου και του εμφυλίου.

Ένα δρόμο ο οποίος δεν είναι απόλυτα ευθύς: είναι φιδογυριστός, έχει σκαμπανεβάσματα, και κάνει κύκλους: ο θίασος καθώς προχωρά αυτό το δρόμο, στην πραγματικότητα δεν προχωρά, γυρίζει πίσω, και πηγαίνει στο μέλλον μόνο και μόνο για να ξαναγυρίσει στην στρατιωτική δικατορία και στο '39.

Έτσι λοιπόν ο θίασος περπατά φωνάζοντας "Γιαξεμπόρε". Περπατά συναντώντας όλες τις δυσκολίες και τα προβλήματα που συναντά και η Ελλάδα. Τα συναντά ενώ συνεχίζει να παίζει ακριβώς το ίδιο έργο "Γκόλφω η Βοσκοπούλα". Ένα έργο, εκτός τόπου και χρόνου, το οποίο όμως ποτέ δεν διεξάγεται ομαλά: πάντοτε η παράσταση διακόπτεται για άλλο λόγο κάθε φορά. Γιατί το έργο, ο θίασος ο ίδιος απαρτίζεται από ηθοποιούς. Και οι ηθοποιοί, όσο και αν επιμένουν να παίζουν το ίδιο έργο, δεν μπορούν να μείνουν ανεπηρέαστοι  από τις πολιτικές εξελίξεις. Και έτσι, άλλοι διώκονται από τους φασίστες, άλλοι εκτελούνται από τους αριστερούς, άλλοι φυλακίζονται και άλλοι ανεβαίνουν στα βουνά και γίνονται αντάρτες.

Και έτσι περιδιαβαίνει ο θίασος τα χωριά, περιδιαβαίνει την Ελλάδα από το '39 μέχρι το '52 και πάλι πίσω και οι ηθοποιοί που τον απαρτίζουν, ακόμη και αυτοί που προσπαθούν να παραμείνουν ουδέτεροι, δεν τα καταφέρνουν: με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο αναγκάζονται να πάρουν θέση στα γεγονότα: μια θέση η οποία επηρρεάζει την ταινία, επηρρεάζει την Ελλάδα την ίδια. Και έτσι γεγονότα εξελίσσονται, ή μάλλον στριφογυρίζουν, ανά τα χρόνια.

Κάθε φορά τα ίδια λάθη, οι ίδιες αντιδράσεις, το ίδιο έργο. Και οι ηθοποιοί του θιάσου να παίρνουν θέση, κάποιοι υπέρ του καθεστώτος, κάποιοι κατά, κάποιοι πάντα να προσπαθούν να μείνουν ουδετεροι. Και ο θίασος να αποδεκατίζεται και να ξαναδημιουργείται από την αρχή. Για να παίξει πάλι το ίδιο έργο. Και να φτάσουμε πάλι πίσω, στο '39.

"Η ελευθερία που σας υποσχέθηκαν είναι ανάπηρη" λέει ο ποιητής προς το τέλος της ταινίας, έχοντας δει προσεκτικά όλες τις εξελίξεις και ενώ οι άλλοι προσπαθούν να τον πείσουν να ξανάρθει στο θίασο.  Ο ποιητής, αρνείται να ξαναγίνει μέλος του θιάσου, αρνείται να ξαναπαίξει το ίδιο έργο, αρνείται να ξαναλάβει μέρος στις ίδιες εξελίξεις οι οποίες θα πάνε την Ελλάδα μπροστά μόνο και μόνο για να την φέρουν πάλι πίσω. Και πράγματι, έχει δίκιο. Ο θίασος ξαναφτιάχνεται, και από το '52 πάμε στο '39.

Είναι όμως, όλα τόσο μάταια;


"Σας αραδιάζω τα εμπόδια:
Η επέμβασις των γεγονότων των ήχων των παρατάξεων
η επέμβασις των πλοίων από το άγριο πέλαγος
οι λαϊκοί ρήτορες το στήθος μου οι φωνές
οι φάμπρικες
ο Οχτώβρης του '17
το 1936
ο Δεκέμβρης του '44...
Για τούτο θα μείνω με τα κουρέλια μου
όπως με γέννησε η Γαλλική Επανάσταση
όπως με γέννησε η μάνα μου Ισπανία
ένας σκοτεινός συνωμότης...
Όταν ακούω κάποτε στα βέβαια αυτιά μου
ήχους παράξενους, ψίθυρους μακρινούς
όταν ακούω σάλπιγγες και θούρια
λόγους ατελείωτους, ύμνους και κρότους
όταν ακούω να μιλούν για την ελευθερία
για νόμους ευαγγέλια για μια ζωή με τάξη
εγώ πάντα σωπαίνω.
Μα κάποτε...κάποτε θ' ανοίξω το στόμα μου
θα γεμίσουν οι κήποι με καταρράχτες
στις ίδιες βρώμικες αυλές τα οπλοστάσια
οι νέοι έξαλλοι θ' ακολουθούν με στίχους χωρίς ύμνους
ούτε υποταγή στην τρομερή εξουσία..."  

,μας λέει ο ίδιος ποιητής. Και αυτό, νομίζω, είναι που  όλοι πρέπει όλοι να σκεφτούμε.