Always look on the bright side of life

Υπάρχει και ένα καλό από την όλη ιστορία με το Δ.Ν.Τ στην Ελλάδα: οι Έλληνες, για πρώτη φορά στην ιστορία, κατάλαβαν ότι οι δυτικοευρωπαίοι δεν είναι σύμμαχοί τους.

Για ποια πατρίδα (ένα κείμενο για την 25η Μαρτίου)

Στο σήμερα, οι φουστανέλες και οι σημαίες, μας παραπλανούν
και μας κάνουν να χάνουμε το νόημα.

Σε κάθε γιορτή, σε κάθε εθνική επέτειο, σε κάθε αργή και σχόλη υπάρχει μια μανία για συγγραφή ολόκληρων κειμένων, μακροσκελών αναλύσεων για την επικαιρότητα του αντίστοιχου γεγονότος στο σήμερα. Υπάρχει μια μακροχρόνια παράδοση για επικαιροποίηση οποιουδήποτε θρησκευτικού, κοινωνικού, πολιτισμικού, πολιτιστικού γεγονότος, από την ανάσταση του Χριστού μέχρι την εξέγερση του Πολυτεχνείου, μια αστεύρευτη επιμονή για αναδρομές στο παρελθόν Δυστυχώς τις περισσότερες φορές η αναδρομή αυτή δεν έχει ως αποτέλεσμα εξαγωγή συμπερασμάτων χρήσιμα στο σήμερα, αλλά τις περισσότερες φορές η σύνδεση με το σήμερα λειτουργεί απλά ως πρόλογος προκειμένου να γίνει αναφορά της όποιας επετείου στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του STAR. Και αυτό είναι πολύ κρίμα, γιατί η ιστορία, όπως λένε, είναι διδακτική.

Αύριο, λοιπόν, ξημερώνει η 25η Μαρτίου. Μια μέρα, όπως λένε, ιστορική, γιατί οι ηρωικοί πρόγονοί μας εξεγέρθηκαν ενάντια στα τουρκικά δεσμά. Ήταν μία όπως λένε, ακόμη απόδειξη του ελληνικού ηρωισμού, του ηρωισμού ενός λαού ο οποίος δεν μπορεί να δεσμεύται και δεν αντέχει στην σκλαβιά.

Έτσι μας λένε για αύριο, και να σου οι παρελάσεις, να σου τα δελτία του STAR και του Mega (που δείχνουν κώλους μαθητριών και πρόσωπα επισήμων εναλλάξ), να σου οι στίχοι του Θούρειου του Ρήγα Φεραίου.

Αν μη τι άλλο η 25η Μαρτίου έχει χαραχτεί καλώς ή κακώς ως ιστορική μέρα στις συνειδήσεις όλων και ο Ρήγας Φεραίος ως μέγας διανοούμενος και επαναστάτης, τόσο που το όνομά του χρησιμοποιούσε και η νεολαία του ΚΚΕ εσωτερικού.

Ο Ρήγας Φεραίος ήταν ο δημιουργούς του Θούριου, του ύμνου που υποστήριζε ότι είναι "καλύτερη μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή".

Και ο Θούριος απαγγέλεται μέχρι και σήμερα, σε σχολεία και λοιπές εκδηλώσεις μνήμης της "εθνικής επετείου", και όλοι σιγοψιθυρίζουν τους στίχους του, όλοι, από τους γονείς των παιδιών που παρακολουθούν τα βλαστάρια τους στις σχολικές γιορτές μέχρι τους πολιτικούς μπροστά από τις κάμερες.

Όλοι σιγοψιθυρίζουν τους στίχους του Θουρείου και δακρύζουν. Δακρύζουν γιατί θυμούνται μια την "ελληνική επανάσταση του '21", μια επανάσταση που "μας οδήγησε στην ελευθερία, και χάρη σε αυτή είμαστε ελεύθεροι". Αυτό θυμούνται οι περισσότεροι, και αυτό τονίζουν τα πολιτικά πρόσωπα της χώρας μπροστά στις κάμερες, και μετά χαμογελάνε γιατί "σήμερα ευτυχώς είμαστε ελεύθεροι χάρη στους ηρωϊκούς μας προγόνους, σήμερα ευτυχώς δεν είμαστε σκλαβωμένοι, σήμερα ευτυχώς ζούμε όλοι ευτυχισμένοι και ήρεμοι".

Αυτό ακούνε και οι απανταχού γονείς των μαθητών που συμμετέχουν σε σχολικές γιορτές, αυτό ακούν και οι μαθητές οι ίδιοι, και οι δάσκαλοί τους, και γενικά ο κόσμος όλος και χαίρεται που η επανάσταση του '21 έγινε και τώρα είμαστε  λεύτεροι, χαίρεται και θυμάται την 25η Μαρτίου μια φορά κάθε χρόνο ώς ένα φόρο τιμής στους αγωνιζόμενους "εθνικούς μας προγόνους".

Και έτσι όλοι είναι χαρούμενοι. Χαίρονται μια ψεύτικη χαρά. Μια χαρά πλαστή, που στην πραγματικότητα δεν έχει λόγο ύπαρξης.

Για να ικανοποιήσουμε αυτή την επιμονή για επικαιροποίηση των γεγονότων, επιτυγχάνοντας όμως τον στόχο της εξαγωγής συμπερασμάτων, πρέπει να ξαναδούμε προσεκτικά τί ήταν η 25η Μαρτίου.

Την 25η Μαρτίου του 1821 το λοιπόν, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός σήκωσε το λάβαρο της επανάστασης στην μονή της Αγίας Λαύρας, οριοθετώντας έτσι την επίσημη έναρξη της επανάστασης. Η μέρα αυτή συνέπιπτε με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, μια από τις μεγαλύτερες γιορτές των χριστιανών ορθόδοξων, και προφανώς αυτό δεν ήταν μια θεόπνευστη σύμπτωση μιας και  η "έναρξη της επανάστασης" εκείνη την μέρα δεν ήταν διόλου τυχαία.

Η ημερομηνία αυτή (που δεν ήταν τυχαία) είχε προαποφασιστεί από την Φιλική Εταιρία, και παρόλο που εξεγέρσεις και επεμβάσεις σε Καλαμάτα, Μάνη, Πάτρα, Σάλωνα και Γαλαξίδι είχαν ήδη γίνει, όλοι θυμούνται ως "έναρξη της επανάστασης" την 25η Μαρτίου, μια μέρα με άκρως θρησκευτικό χαρακτήρα. Αυτή η σύνδεση ίσως τότε βοήθησε στην ψυχική ανάταση των Ελλήνων και τώρα βοηθάει στην λαθεμένη σύνδεση της επανάστασης "ως την επανάσταση των χριστιανών ενάντια στους μωαμεθανούς", βοηθάει σε μία αυθαίρετη τοποθέτηση θρησκευτικών χαρακτηριστικών στους επαναστατημένους και αποτελεί  θεμέλιο λίθο στην αιτιολόγηση των εκφράσεων περί "αποτινάξεως του τουρκικού ζυγού". Γιατί έτσι έχει μείνει χαραγμένη η επανάσταση του '21. Ως "αποτίναξη του τουρκικού ζυγού" από τους Έλληνες, ως εξέγερση ενάντια στους κακόβουλους αλλόθρησκους που μας βασάνιζαν για 400 χρόνια.

Η πεποίθηση αυτή βέβαια είναι κάτι παραπάνω από λαθεμένη, και δυστυχώς, αποτελεί και μία από τις κύριες αιτίες για τις οποίες η 25η Μαρτίου θεωρείται ως ένα επιτυχημένο περασμένο γεγονός που μας οδήγησε στην ελευθερία. Μία από τις κύριες αιτίες για τις οποίες οι πολιτικοί τούτης της χώρας χαίρονται και γιορτάζουν εξίσου την 25η Μαρτίου με τον υπόλοιπο κόσμο, μία από τις κύριες αιτίες που ο πιο διαδεδομένος φόρος τιμής στην 25η Μαρτίου είναι οι ταινίες εποχής που προβάλλει η τηλεόραση.

Η πραγματικότητα της επανάστασης του '21 καθώς και η επικαιρότητά της στο σήμερα, είναι βέβαια, άκρως διαφορετική. Στην πραγματικότητα, ούτε οι "Έλληνες αποτίναξαν τον τουρκικό ζυγό", ούτε οι χριστιανοί έδιωξαν τους αλλόθρησκους", ούτε οι Τούρκοι ήταν κακόβουλοι. Ούτε η επανάσταση του '21 είναι κάτι πετυχημένο και περασμένο που πρέπει να το θυμόμαστε και να χαιρόμαστε.

Ίσως να έχετε ακούσει για τον "κοινωνικό χαρακτήρα" της επανάστασης του '21. Στην πραγματικότητα,  η έκφραση "κοινωνικός χαρακτήρας" συνοψίζει τα αίτια, και τον "χαρακτήρα" της επανάστασης του '21.

Το '21 λοιπόν, δεν εξεγέρθηκαν απλώς οι Έλληνες ενάντια στους Τούρκους. Εξεγέρθηκαν οι εξαθλιωμένοι, οι κυριαρχούμενοι ενάντια στους κυρίαρχους. Τα 400 χρόνια "σκλαβιάς" που προηγήθηκαν, δεν ονομάστηκαν χρόνια "σκλαβιάς" επειδή οι Τούρκοι είχαν απλώς εγκατασταθεί στην Ελλάδα, αλλά χαρακτηρίζονται έτσι, επειδή η πλειοψηφία του ελληνικού λαού, υπέφερε από την πείνα και τη φτώχεια. Το πρόβλημα του ελληνικού λαού δεν ήταν ότι οι "Τούρκοι τους πηδούσαν τις ελληνίδες γυναίκες", αλλά το γεγονός ότι οι η άρχουσα τάξη, που αποτελούνταν κυρίως από Τούρκους τους εκμεταλλευόταν οικονομικά.

Και χρησιμοποιώ τις λέξεις κυρίως και πλειοψηφία, όχι τυχαία: προφανώς και δεν υπέφερε όλος ο ελληνικός λαός. Κάποιοι Έλληνες βρισκόντουσαν σε θέση εξουσίας: οι λεγόμενοι "κοτζαμπάσηδες", προύχουντες που συνεργαζόντουσαν με τους Τούρκους σε ένα κοινό στόχο: στην εκμετάλλευση των κατώτερων στρωμάτων του ελληνικού λαού.

Απ' ότι φαίνεται,για τους κοτζαμπάσηδες το εθνικό, "ελληνικό" χαρακτηριστικό που τους ένωνε δεν ήταν αρκετό για να δείξουν συμπόνοια προς τους συμπατριώτες τους: τους εκμεταλλεύονταν όσο και οι Τούρκοι.

Από την άλλη πλευρά, την επανάσταση δεν την έκανε αποκλειστικά ο ελληνικός λαός: Στις τάξεις των επαναστατών, υπήρχε μεγάλος αριθμός αρβανιτών (αλβανικής προέλευσης φύλου), και διάφορων άλλων εθνικοτήτων (κυρίως βαλκανικής προέλευσης) μέχρι και Τούρκων. Ίσως έχετε ακούσει ονόματα όπως Κολοκοτρώνης, Μπότσαρης. Αλήθεια, το Τούσα (το όνομα ενός από τα αδέρφια Μπότσαρη) πόσο "ελληνικό" σας ακούγεται;

Σημασία έχει να εξετάσουμε και τον ρόλο του θρησκεύματος στην επανάσταση. Πέρα από το γεγονός ότι αμφιβάλλω το αν το θρήσκευμα του Κολοκοτρώνη ήταν χριστιανός ορθόδοξος, πρέπει να εξετάσουμε τα αίτια της προμελετημένης απόφασης η επανάσταση να αρχίσει την 25η Μαρτίου. Αίτια τα οποία σχετίζονται άμεσα με τον λόγο για τον οποίο ο Κολοκοτρώνης  και οι άλλοι ορκίστηκαν στην σημαία της επανάστασης με το σταυρό.

Τότε ο ελληνικός λαός ήταν φοβισμένος, εξαθλιωμένος και ανομοιογενής. Χρειαζόντουσαν λοιπόν σύμβολα, τα οποία να μπορέσουν να δώσουν κουράγιο, σύμβολα τα οποία θα ένωναν τους καταπιεσμένους κάτω υπό μία κοινή σκέπη, σύμβολα κατανοητά από όλους. Ως τέτοιο σύμβολο σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει η Φιλική Εταιρία, τη θρησκεία.

Για να συνοψίσουμε και να οργανώσουμε αυτές στις σκόρπιες παρατηρήσεις λοιπόν, το '21 δεν εξεγέρθηκαν οι Έλληνες ενάντια στους Τούρκους. Εξεγέρθηκαν οι καταπιεσμένοι (οποιασδήποτε εθνικότητας) ενάντια στους καταπιεστές τους. Εξεγέρθηκε κόσμος ο οποίος δε ζητούσε απλώς να φύγουν οι Τούρκοι από την Ελλάδα, ούτε ζητούσε γενικώς να πάρει τη πατρίδα του πίσω, ζητούσε μια καλύτερη ζωή. Ζητούσε να πάρει τη ζωή του στα χέρια του. Ήτανε κόσμος ο οποίος εναντιώθηκε στους κυρίαρχους, Τούρκους και Έλληνες, κόσμος ο οποίος ήθελε να αποτινάξει τη "σκλαβιά", μια σκλαβιά η οποία ξεπερνούσε τα εθνικά χαρακτηριστικά.

Έχει μεγάλο νόημα να εξετάσουμε επίσης και τα γεγονότα που ακολούθησαν μετά την επανάσταση. Ο Κολοκοτρώνης και λοιποί οπλαρχηγοί φυλακίστηκαν, και ακολούθησε ο Καποδίστριας και η βασιλεία του Όθωνα. Έκτοτε στην ιστορία της Ελλάδας οι βασιλείες διαδέχτηκαν η μία την άλλη, μέχρι να φτάσουμε σε δικτατορίες, παγκοσμίους πολέμους, εμφυλίους, χούντα, και να φτάσουμε στο σήμερα.

Στην Ελλάδα του 2012, μια Ελλάδα στην οποία υπάρχουν καταπιεστές και καταπιεζόμενοι, άστεγοι, άνεργοι, φτωχοί, άνθρωποι που χάνουν τις δουλειές τους καθημερινά, άνθρωποι που βλέπουν τα μαγαζιά τους να κλείνουν, άνθρωποι που υποφέρουν. Μια κατάσταση που δεν ξέσπασε ξαφνικά, μια κατάσταση που υπάρχει όσα χρόνια θυμάμαι τον εαυτό μου και απλώς τώρα εντάθηκε.

Και κάπου εδώ αναρωτιέμαι. Πέτυχε άραγε  η επανάσταση του '21; Είμαστε σήμερα, πραγματικά λεύτεροι;

Κάποιοι (από τους γονείς των παιδιών στις σχολικές εορτές μέχρι και τους πολιτικούς μπροστά στις κάμερες) μέμφονται για την χαμένη μας πατρίδα, για την απώλεια της "εθνικής μας κυριαρχίας", λένε ότι "μπήκαν οι Γερμανοί" και ότι πρέπει να την πάρουμε πίσω.

Και αναρωτιέμαι, πάλι. Για ποιά πατρίδα; Για αυτή που βίωσα όσο ζούσα; Για την πατρίδα του Παπανδρέου, του Καραμανλή, του Σημίτη; Για την πατρίδα των επιχειρηματιών, των τραπεζιτών και των κοτζαμπάσηδων;

Όχι, δεν θέλω να παλέψω για καμία πατρίδα. Θέλω κρατώντας ζωντανό το πραγματικό νόημα της επανάστασης του '21 να παλέψω για μένα και τον διπλανό μου, να παλέψω για να πάρω, να πάρουμε όλοι τη ζωή μας στα χέρια μας. Θέλω να παλέψω στην (και όχι για την) Ελλάδα, γιατί αυτής της χώρας κάτοικος τυχαίνει να είμαι αλλά θα επιθυμούσα να γίνει το ίδιο παντού, και στη Γερμανία και στον υπόλοιπο κόσμο. Θέλω να παλέψω με Έλληνες και ξένους.

Χέστηκα λοιπόν για την "εθνική σας κυριαρχία". Εγώ θέλω ψωμί, παιδεία, ελευθερία.

Και δεν πρόκειται ποτέ να πιστέψω ότι η επανάσταση του '21 είναι απλώς μια επέτειος, μια γιορτή χαράς για την "ορθοδοξία" και τον "ελληνισμό". Δεν πρόκειται ποτέ να τη γιορτάσω πλάι στην κυβέρνηση και στους επισήμους.

Γιατί η επανάσταση του '21 είναι ένα παράδειγμα του πώς οι καταπιεσμένοι, ενωμένοι μπορούν να ανατρέψουν τους καταπιεστές τους. Και αυτή είναι και η πραγματική σημασία της αυριανής μέρας στο σήμερα.








Και, για να γίνω και λίγο γραφικός, ορίστε:

Μουλουμουλού (ή αλλιώς: η αρχή του τέλους)

Δέος. Συγκίνηση. 

Τις τελευταίες μέρες, ένα νέο έχει συγκλονίσει τον χώρο της αριστεράς, ένα νέο έχει συγκινήσει χιλιάδες ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Η δημιουργία από το Μ-Λ ΚΚΕ και το ΚΚΕ μ-λ ενός κοινού μετώπου, στο οποίο μάλιστα καλούν όλη την αριστερά να συμμετέχει. Το νέο αυτό, που άλλοτε θα φάνταζε πιο απίθανο και από την επανένωση των τεκτονικών πλακών της Ευρασίας και της Αφρικής, δυστυχώς δεν αντιμετωπίζεται με τη σοβαρότητα που του αρμόζει αλλά γίνεται πάτημα για χλευασμούς και λοιπούς αστεϊσμούς του τύπου "Τώρα πέφτει ο καπιταλισμός".

Σύντροφοι, συναγωνιστές, ή ό,τι στο διάολο είστε, πρώτον, ο καπιταλισμός δεν πέφτει, αλλά ανατρέπεται, δεύτερον το νέο αυτό είναι τεράστιας σημασίας για δύο λόγους:

Αφενός, κατευνάστηκε το άσβεστο μίσος των 2 μ-λ (ή Μ-Λ, ή μ-Λ, ή Μ-λ, για να ικανοποιηθούν όλοι), ένα μίσος τόσο βαθύ και τόσο αρχέγονο όσο τα μίση των Ολυμπιακών και των Παναθηναϊκών, τα μίση των Star Wars και Star Treks fans, των Nintendo και Sony Fanboys, αυτών που προτιμούν πατατάκια με Ρίγανη και αυτών που προτιμούν πατατάκια με αλάτι. Είναι ένα μίσος η φλόγα του οποίου φούντωνε και όλοι πίστευαν ότι θα καίει για την αιωνιότητα. Αλλά αυτό το μίσος, πάει πια, πέρασε, και με αυτό τον τρόπο τα μ-λ  (ή Μ-Λ, ή μ-Λ, ή Μ-λ) έδειξαν ότι σε αυτή την πουτάνα τη ζωή τίποτα δεν είναι αδύνατο τελικά.

Αφετέρου, τα δύο αυτά κόμματα (χεχεχεχεχε) έφτιαξαν ένα μέτωπο στο οποίο καλούν όλη την αριστερά. Αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο έπαψαν να μισιούνται μεταξύ τους, αλλά έπαψαν να μισούν και όλους τους άλλους. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτά τα δύο κόμματα, δεν συγχρωτίζοταν παλιότερα με κανέναν κοινό θνητό της υπόλοιπης αριστεράς, ούτε για καφέ δεν πηγαίναν καλά - καλά μαζί με άλλους ευτελείς αριστερούς.

Όπως και κάθε καλό παραμύθι, έτσι και το κοινό μέτωπο ΚΚΕ μ-λ, Μ-Λ ΚΚΕ (και κάπου εδώ πέφτει το αστείο: "Πώς θα λέγεται; Μ-Λ ΚΚΕ μ-λ;¨) έχει ένα ηθικό δίδαγμα, για κάθε οργάνωση και άτομο της πολιτικής, κοινωνικής, κοινωνικοπολιτικής, κοινωνικοοικονομικοπολιτικής, εξτρεμιστικής, επαναστατικής ρεφορμιστικής, κοινοβουλευτικής, εξωκοινοβουλευτικής, ενδοκοινοβουλευτικής αριστεράς και λοιπών αγωνιστών.

Ένα ηθικό δίδαγμα το οποίο για να το κατανοήσουμε πρέπει να κάτσουμε προσεκτικά να αναλογιστούμε σε ποιά βάση, σε τί συνθήκες έγινε το μέτωπο Μ-Λ ΚΚΕ μ-λ. Να δούμε ότι αν αυτοί οι δύο αποφάσισαν προχωρήσουν σε μια ενωτική κίνηση, ίσως τελικά τα πράγματα να είναι πολύ σοβαρά. Να καταλάβουμε ότι η προγραμματική τελειότητα και καθαρότητα ίσως να μην είναι βοηθητική και ίσως να αποτελεί εμπόδιο στην κοινή δράση, στην κοινή συμπόρευση της αριστεράς. Ένα εμπόδιο που όχι μόνο δεν θα διευκολύνει την παρούσα κατάσταση, αλλά αντίθετα, θα της επιτρέψει να χειροτερέψει. Πρέπει να ξαναδούμε όλοι τα πράγματα με άλλη διάθεση  και να δούμε τί μπορούμε ενωμένοι, γιατί ενωμένοι έχουμε περισσότερη δύναμη.

Ή αλλιώς, το δίδαγμα των μ-λ μπορεί να συνοψιστεί στο εξής: "Αφήστε τα μίση, γιατί καιγόμαστε".

Γιατί, άλλωστε, όπως λέει και ο σύντροφος Χότζα:
                                                         

"Peace".

                                               

Ένας Βενιζέλος πεθαίνει, ένας Βενιζέλος ζει. Δίκαιη ανταλλαγή...

Ο άνθρωπος που απέδειξε ότι έχει το ψυχικό σθένος
να νικήσει τον χειρότερο του εχθρό,
τον ίδιο του τον εαυτό

Ακριβώς 76 χρόνια μετά τον θάνατο του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο Ευάγγελος Βενιζέλος εκλέγεται με δημοκρατικές διαδικασίες πρόεδρος του Πα.Σο.Κ. Η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρω ποιός είναι  ο χειρότερος, τείνω προς τον δεύτερο, αλλά ίσως οι νεκροί της εκστρατείας στην Μικρά Ασία για την ιδεά της "Μεγάλης Ελλάδας" να έχουν άλλη γνώμη.

Δεν ξέρω τι να πρωτοπώ στον Βαγγέλη, νομίζω ότι αυτό που αρμόζει στην περίσταση να είναι "συγχαρητήρια που κέρδισε στη δύσκολη μάχη με τον εαυτό του". Η αλήθεια είναι ότι η μάχη ήταν όντως δύσκολη και το λευκό καραδοκούσε απειλητικά, όμως εκείνος τα κατάφερε.

Από την άλλη έχω και εμπιστοσύνη και στο Πα.Σο.Κ σαν κόμμα, και χωρίς Βενιζέλο στο τιμόνι, νομίζω θα τα κατάφερνε μια χαρά να καταστρέψει την χώρα.

Όπως και να 'χει Βαγγέλη μπράβο, και σου ευχόμαστε μακροβιότητα και ευημερία.

Με εκτίμηση, εγώ και ο Κώστας.

Το σύνθημα της επανάστασης να είναι "Γιαξεμπόρε"

Το κείμενο που ακολουθεί  απευθύνεται σχεδόν αποκλειστικά σε άτομα που έχουν δει την ταινία "ο Θίασος" του Θ. Αγγελόπουλου.

Ο θίασος, που περιδιαβαίνοντας αέναα την Ελλάδα φωνάζει πάντα "Γιαξεμπόρε!"

"Γεια σου αμόρε!" φωνάζαν Ιταλικοί περιφερόμενοι θίασοι παίζοντας μουσική και χορεύοντας καθώς προσπαθούσαν να παρασύρουν τους ανυποψίαστους κατοίκους σ'ένα ξέφρενό κλίμα, με απώτερό τους σκοπό να τους πείσουν να τους έρθουν το ίδιο βράδυ να δουν την παράστασή τους.

"Γιαξεμπόρε!" άκουγαν οι τότε αγράμματοι Έλληνες και "Γιαξεμπόρε!" φωνάζαν οι αντίστοιχοι ελληνικοί θίασοι, χωρίς να ξέρουν τί σημαίνει, χωρίς να ξέρουν το γιατί, σε μια προσπαθώντας όμως να μεταδόσουν το ίδιο κλίμα χαράς και διασκέδασης με τους Ιταλούς.

"Γιαξεμπόρε!" φωνάζει και ο θίασος του Αγγελόπουλου καθώς περιφέρεται σε όλη την Ελλάδα, σε χώρο και χρόνο, παίζοντας ξανά και ξανά το έργο "Η Γκόλφω η Βοσκοπούλα". Ένα έργο το οποίο μένει ίδιο και απαράλλακτο καθώς η Ελλάδα διασχίζει το δύσβατο δρόμο της στρατιωτικής δικτατορίας, του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου και του εμφυλίου.

Ένα δρόμο ο οποίος δεν είναι απόλυτα ευθύς: είναι φιδογυριστός, έχει σκαμπανεβάσματα, και κάνει κύκλους: ο θίασος καθώς προχωρά αυτό το δρόμο, στην πραγματικότητα δεν προχωρά, γυρίζει πίσω, και πηγαίνει στο μέλλον μόνο και μόνο για να ξαναγυρίσει στην στρατιωτική δικατορία και στο '39.

Έτσι λοιπόν ο θίασος περπατά φωνάζοντας "Γιαξεμπόρε". Περπατά συναντώντας όλες τις δυσκολίες και τα προβλήματα που συναντά και η Ελλάδα. Τα συναντά ενώ συνεχίζει να παίζει ακριβώς το ίδιο έργο "Γκόλφω η Βοσκοπούλα". Ένα έργο, εκτός τόπου και χρόνου, το οποίο όμως ποτέ δεν διεξάγεται ομαλά: πάντοτε η παράσταση διακόπτεται για άλλο λόγο κάθε φορά. Γιατί το έργο, ο θίασος ο ίδιος απαρτίζεται από ηθοποιούς. Και οι ηθοποιοί, όσο και αν επιμένουν να παίζουν το ίδιο έργο, δεν μπορούν να μείνουν ανεπηρέαστοι  από τις πολιτικές εξελίξεις. Και έτσι, άλλοι διώκονται από τους φασίστες, άλλοι εκτελούνται από τους αριστερούς, άλλοι φυλακίζονται και άλλοι ανεβαίνουν στα βουνά και γίνονται αντάρτες.

Και έτσι περιδιαβαίνει ο θίασος τα χωριά, περιδιαβαίνει την Ελλάδα από το '39 μέχρι το '52 και πάλι πίσω και οι ηθοποιοί που τον απαρτίζουν, ακόμη και αυτοί που προσπαθούν να παραμείνουν ουδέτεροι, δεν τα καταφέρνουν: με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο αναγκάζονται να πάρουν θέση στα γεγονότα: μια θέση η οποία επηρρεάζει την ταινία, επηρρεάζει την Ελλάδα την ίδια. Και έτσι γεγονότα εξελίσσονται, ή μάλλον στριφογυρίζουν, ανά τα χρόνια.

Κάθε φορά τα ίδια λάθη, οι ίδιες αντιδράσεις, το ίδιο έργο. Και οι ηθοποιοί του θιάσου να παίρνουν θέση, κάποιοι υπέρ του καθεστώτος, κάποιοι κατά, κάποιοι πάντα να προσπαθούν να μείνουν ουδετεροι. Και ο θίασος να αποδεκατίζεται και να ξαναδημιουργείται από την αρχή. Για να παίξει πάλι το ίδιο έργο. Και να φτάσουμε πάλι πίσω, στο '39.

"Η ελευθερία που σας υποσχέθηκαν είναι ανάπηρη" λέει ο ποιητής προς το τέλος της ταινίας, έχοντας δει προσεκτικά όλες τις εξελίξεις και ενώ οι άλλοι προσπαθούν να τον πείσουν να ξανάρθει στο θίασο.  Ο ποιητής, αρνείται να ξαναγίνει μέλος του θιάσου, αρνείται να ξαναπαίξει το ίδιο έργο, αρνείται να ξαναλάβει μέρος στις ίδιες εξελίξεις οι οποίες θα πάνε την Ελλάδα μπροστά μόνο και μόνο για να την φέρουν πάλι πίσω. Και πράγματι, έχει δίκιο. Ο θίασος ξαναφτιάχνεται, και από το '52 πάμε στο '39.

Είναι όμως, όλα τόσο μάταια;


"Σας αραδιάζω τα εμπόδια:
Η επέμβασις των γεγονότων των ήχων των παρατάξεων
η επέμβασις των πλοίων από το άγριο πέλαγος
οι λαϊκοί ρήτορες το στήθος μου οι φωνές
οι φάμπρικες
ο Οχτώβρης του '17
το 1936
ο Δεκέμβρης του '44...
Για τούτο θα μείνω με τα κουρέλια μου
όπως με γέννησε η Γαλλική Επανάσταση
όπως με γέννησε η μάνα μου Ισπανία
ένας σκοτεινός συνωμότης...
Όταν ακούω κάποτε στα βέβαια αυτιά μου
ήχους παράξενους, ψίθυρους μακρινούς
όταν ακούω σάλπιγγες και θούρια
λόγους ατελείωτους, ύμνους και κρότους
όταν ακούω να μιλούν για την ελευθερία
για νόμους ευαγγέλια για μια ζωή με τάξη
εγώ πάντα σωπαίνω.
Μα κάποτε...κάποτε θ' ανοίξω το στόμα μου
θα γεμίσουν οι κήποι με καταρράχτες
στις ίδιες βρώμικες αυλές τα οπλοστάσια
οι νέοι έξαλλοι θ' ακολουθούν με στίχους χωρίς ύμνους
ούτε υποταγή στην τρομερή εξουσία..."  

,μας λέει ο ίδιος ποιητής. Και αυτό, νομίζω, είναι που  όλοι πρέπει όλοι να σκεφτούμε.

Πρόβλημα λεξιλογικό (σκόρπιες σκέψεις για τη δημοκρατία και την παιδεία)

Προστάτες των Ελλήνων πολιτών, διaτεταγμένοι
από μια δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση
να προστατέψουν Έλληνες πολίτες
από άλλους Έλληνες πολίτες.

Τον τελευταίο καιρό, έχω αρχίσει και συνειδητοποιώ ακόμη πιο πολύ, ακόμη πιο βίαια ότι τελικά έχω πρόβλημα συννενόησης με τον υπόλοιπο κόσμο. Ή τουλάχιστον, με την πλειοψηφία του υπόλοιπου κόσμου.

Και αυτό το πρόβλημα εντοπίζεται στο πώς αντιλαμβανόμαστε τις λέξεις. "Πφφ, λέξεις, τί σημασία έχουν οι λέξεις;" θα αναρωτηθεί κανείς (και η αλήθεια είναι πως το ίδιο έλεγα και ο ίδιος παλιότερα), όμως απ'ότι φαίνεται έχουν τεράστια σημασία.

Οι λέξεις λοιπόν, αυτές είναι το πρόβλημα. Αυτές και οι έννοιές τους.

Προσοχή! Ακολουθούν με τις οποίες έχω πρόβλημα. Όσοι θεωρούν ότι δεν αντιμετωπίζουν παρόμοιο πρόβλημα κατανόησης, μπορούν να μην συνεχίσουν την ανάγνωση.

1. Δημοκρατία, η (ουσ.):

Το πρώτο παράδειγμα που μου έρχεται στο μυαλό είναι η λέξη δημοκρατία.
Δημοκρατία για μένα, όπως προκύπτει και από την ετυμολογία της λέξης (δήμος + κρατώ), σημαίνει ότι ο δήμος (δηλαδή ο λαός) κρατεί  (δηλαδή εξουσίαζει).

Παρόλα αυτά, ζώντας δυο δεκαετίες την Προεδρευομένη Ελληνική Δημοκρατία παρατηρώ ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Τώρα, για παράδειγμα, έχουμε μια κυβέρνηση διορισμένη από τη Βουλή, με τα πρόσωπα στα οποία συμμετέχουν σε αυτή, να μην είναι έστω "εκλεγμένοι αντιπρόσωποι του λαού" αφού δεν έχουν περάσει την "εκλογική δοκιμασία" (βλ. περίπτωση Παπαδήμου, περίπτωση Μπαμπινιώτη), δεν μπορεί κανείς να ισχυρίζεται ότι ο λαός εξουσιάζει αυτόν τον τόπο.

Αλλά αλήθεια, τον εξουσίαζε ποτέ; Ήταν οι αντιπρόσωποι που εκλεγόντουσαν ποτέ αντιπρόσωποι που εξέφραζαν τον λαό και ικανοποιούσαν τα αιτήματά του; Αναδείκνυε ποτέ το εκλογικό μας σύστημα κάποιον αντιπρόσωπο που στήριζε ο κόσμος; Ήταν το 40% με το οποίο βγήκε πριν τρία χρόνια το Πα.Σο.Κ, χωρίς να υπολογίζεται το πλήθος του κόσμου που απείχε, τόσο ικανοποιητικό για να ισχυριστεί κανείς ότι έχουμε δημοκρατία;

Αλλά ακόμη και αν η απάντηση από κάποιον (δεν μπορώ βέβαια να φανταστώ ποιον) σε όλα αυτά είναι "ναι", και δεχθούμε ότι το παρόν εκλογικό σύστημα αναδεικνύει προσωπικότητες οι οποίες χαίρουν πλήρης εκτίμησης του κόσμου, οι εκλεγμένες κυβερνήσεις έχουν ποτέ στ' αλήθεια ικανοποιήσει αιτήματα και επιθυμίες του κόσμου; Έχουν ακόμη, ακόμη, εκπληρώσει ποτέ τις προεκλογικές τους υποσχέσεις;

Ένα πρόσφατο παράδειγμα που μου έρχεται στο μυαλό είναι αυτό της Κερατέας. Το κράτος ήθελε να φτιάξει χωματερή, οι κάτοικοι της Κερατέας δεν ήθελαν και παρόλο που θα πίστευε κανείς ότι σε μια "δημοκρατία", η "δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση" υπακούει τη θέληση του κόσμου και άρα η χωματερή δεν θα γινόταν, χρειάστηκαν πολυήμερες συγκρούσεις μεταξύ κατοίκων και Μ.Α.Τ για να την υπακούσει. Αλήθεια, τα Μ.Α.Τ στην Κερατέα, μπορεί να μου εξηγήσει κανείς τί ακριβώς προοστάτευαν; Τον λαό πάντως σίγουρα όχι.

Από την άλλη, "τα λεφτά που υπάρχουν" όπως είχε υποσχεθεί στους ψηφοφόρους του ο Παπανδρέου, πού ακριβώς είναι; (Αν μπορεί κανείς ας μου το πει επιτέλους, γιατί τα ψάχνω)

Τέλος πάντων, τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά αλλά δεν θα επεκταθώ, γιατί κάποιοι θα με πουν κακεντρεχή, και κάποιοι άλλοι θα μου πουν ότι "η κυβέρνηση κάνει τα απαραίτητα ώστε ο λαός να βγει από την κρίση, γιατί χρωστάμε και κάπως πρέπει να πληρώσουμε".

Η πρώτη σκέψη που μου περνάει από το μυαλό είναι "αν έχει ποτέ δανειστεί η Ελλάδα χρήματα με απόφαση των κατοίκων της και όχι με απόφαση της κυβέρνησής της", αλλά θα μου πείτε ότι η "κυβέρνηση είναι εκλεγμένη από τους κατοίκους της χώρας" και την ξεπερνώ.

Η δεύτερη σκέψη είναι αυτό που διάβασα κάπου, ότι υπάρχει ριζική διαφορά μεταξύ του αντιπροσώπου ενός συνόλου και του εκπροσώπου τoυ. Ο μεν ουσιαστικά αυτό που κάνει είναι να μεταφέρει ή να υλοποιεί την απόφαση του συνόλου χωρίς να παρεκκλίνει στο ελάχιστο από αυτή, ενώ ο δεύτερος λειτουργεί με βάση "το συμφέρον του συνόλου" μεταφέροντας και υλοποιόντας δικές του αποφάσεις, οι οποίες κατά τη δική του άποψη συνάδουν με αυτό. Αλήθεια, στην Ελλάδα εκλέγουμε αντιπροσώπους ή εκπροσώπους; Και τί γίνεται, αν οι αντιπρόσωποι/εκπρόσωποί μας "παρερμηνεύσουν" το "συμφέρον", έστω και κατά λάθος, ή απλώς το "ξεχάσουν", βρε αδερφέ; Τί γίνεται, αν ηθελημένα παρεκκλίνουν από αυτό; Μπορούμε να λέμε ότι υπάρχει "δημοκρατία";

Απ' ότι φαίνεται και απ'όσο θυμάμαι τον εαυτό μου, ναι. Αυτό τουλάχιστον ισχυριζόταν η πλειοψηφία του κόσμου, και αυτό πίστευαν όλοι ακράδαντα. Ότι το πολίτευμα της Ελλάδας είναι δημοκρατικό. Αλλά είναι ελληνικό το πρόβλημα; Σε άλλες χώρες δεν υπήρχαν αντίστοιχης φύσεως μέτρα όλα αυτά τα χρόνια, παρόλο που αυτό δεν μπορούσαμε να το καταλάβουμε; Σε αυτές τις χώρες δεν ισχυριζόντουσαν -και ισχυρίζονται ακόμη και τώρα- ότι το πολίτευμά τους είναι δημοκρατικό; Και αν τελικά, έτσι είναι η δημοκρατία, τη θέλουμε;

2. Παιδεία, η (ουσ.):

Στο σχολείο, μου είχαν μάθει ότι ένα άλλο δομικό χαρακτηριστικό της δημοκρατίας είναι η ελεύθερη διάδοση ιδεών. Η ελεύθερη μεταλαμπάδευση γνώσης. Μια γνώση η οποία δεν δεσμεύεται, δεν είναι μονόπλευρη, δεν αποσκοπεί αποκλειστικά στην τεχνική κατάρτηση ενός ατόμου, αλλά ουσιαστικά στην συγκρότηση μιας προσωπικότητας. Στην επαγρύπνησή του, στην μετατροπή του σε κοινωνικό ον και άλλα τέτοια ωραία. Με είχαν πείσει ότι η "παιδεία" στα πλαίσια της χώρας μας, είναι αδέσμευτη, ανεξάρτητη, μια παιδεία η οποία αποσκοπεί την "μόρφωση" κάθε κατοίκου, με ό,τι συνεπάγεται αυτό.

Η παιδεία αυτή, μου είχαν πει, θα ήταν μια παιδεία ανεξάρτητη σκοπιμοτήτων, και συνεπώς είχα πιστέψει ότι θα ήταν μία παιδεία η οποία θα υπάρχει ανεξάρτητα και αυτόνομα από οποιαδήποτε άλλη εξουσία.

Είχα καταλάβει ότι στα πλαίσια της ελεύθερης διάδοσης των ιδεών, θα υπάρχουν χώροι στους οποίους η γνώση θα διαδίδεται ελεύθερα, και η διάδοση της γνώσης αυτής θα προστατεύεται με κάθε τρόπο.

Αλλά τελικά, όλα δείχνουν, ότι πάλι υπέπεσα στο σφάλμα της παρερμηνείας των λέξεων, και αυτό δεν ισχύει.

Ή τουλάχιστον δεν μπορώ να καταλάβω πώς αυτό μπορεί να ισχύσει, τη στιγμή που οι μεταρυθμίσεις στα πανεπιστημιακά ιδρύματα, με πρυτανικές αρχές οι οποίες κατά πλειοψηφία είναι επιλεγμένες από το υπουργείο παιδείας, με την διοικητική αυτονομία κάθε τμήματος να καταργείται,  έχουν ως αποτέλεσμα τον πλήρη συγκεντρωτισμό της διοίκησης των πανεπιστημίων.

Δεν μπορώ να κατανοήσω πώς ακριβώς ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα θα λειτουργεί, θα δρα ανεξάρτητα  της οποιασδήποτε άλλης εξουσίας, τη στιγμή που αυτοί που αποφασίζουν για τη λειτουργία του, θα είναι ουσιαστικά διορισμένοι από την εξουσία αυτή.

Δεν μπορώ να καταλάβω πώς ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα είναι ανεξάρτητο, τη στιγμή που ενώ οι ίδιοι καθηγητές αρνούνται να εφαρμόσουν τις μεταρυθμίσεις, το κράτος για να τους "συνετίσει" το απειλεί με παύση της χρηματοδότησης, στέλνοντας πίσω ανυπόγραφο τον προϋπολογισμό του (παράδειγμα Πανεπιστημίου Πατρών).

Δεν μου περνάει από το μυαλό πώς γίνεται ένα πανεπιστήμιο να μπορεί να αναπαράγει γνώση, αδέσμευτη, ελεύθερη, μη - τεχνοκρατική, τη στιγμή που η χρηματοδότησή του θα πάψει να είναι δημόσια, και θα γίνεται από ιδιώτες. Γιατί δεν μπορώ να πιστέψω ότι αν, για παράδειγμα, μια εταιρία τσιγάρων χρηματοδοτεί ένα τμήμα Χημείας, θα το χρηματοδοτεί για έρευνες οι οποίες δεν περιορίζονται στον τομέα των τσιγάρων και σίγουρα δεν πιστεύω ότι μια τέτοια εταιρία θα άφηνε το ίδρυμα το οποίο χρηματοδοτούσε να δημοσιεύσει συμπεράσματα οικονομικά επιβλαβή για αυτήν.

Δεν μπορώ να καταλάβω πώς γίνονται όλα αυτά και όλοι συνεχίζουν να μιλάνε για "παιδεία, δημοκρατία, και ελεύθερη διάδοση ιδεών". Και αν σκεφτούμε ότι και παλιότερα στα πανεπιστήμια η συντριπτική πλειοψηφία των καθηγητών ήταν οπαδοί και μέλη των κυβερνώντων κομμάτων, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι και τότε ακόμη τα πράγματα δεν ήταν τόσο ρόδινα.

Για να κλείσω, τις προάλλες στα Γιάννενα μία χούφτα φοιτητών έφαγε άγριο ξύλο από μπάτσους (αστυνομικές δυνάμεις οι οποίες υπάρχουν για να διαφυλάξουν την ασφάλεια του κόσμου), στα πλαίσια μιας πορείας διαμαρτυρίας.

 Οι πρυτάνεις είχαν σύνοδο στα Γιάννενα και στα πλαίσια της "ελευθερίας της άποψης" που διασφαλίζει η "δημοκρατία μας" φοιτητές ήταν εκεί για να διαμαρτυρηθούν για τις τελευταίες εξελίξεις στην παιδεία. Στα πλαίσια αυτής της "δημοκρατίας" υπήρχαν επίσης πλήρως εξοπλισμένες αστυνομικές δυνάμεις, για να διασφαλίσουν την "ομαλή διεξαγωγή της συνόδου". Οι αστυνομικές δυνάμεις έκοψαν στο δρόμο των φοιτητών (τον δρόμο που με εξαίρεση αυτή την περίπτωση μάλλον διασφαλίζεται από την "ατομική μας ελευθερία" στα πλαίσια της "δημοκρατίας") και υπήρξαν συμπλοκές οι οποίες κατέληξαν σε τραυματισμό 6 ατόμων και άγριο κυνηγητό των υπολοίπων.

Αργότερα ένας εκπρόσωπος των αστυνομικών βγήκε και είπε ότι είχαν εντολή από τους πρυτάνεις και βρισκόντουσαν εκεί για "προστασία πολιτικών προσώπων" ενώ οι πρυτάνεις αργότερα τους διέψευσαν και διαβεβαίωσαν ότι ουδέποτε κάλεσαν την αστυνομία.

Το παραπάνω γεγονός είναι ενδεικτικό του πώς μπορεί να λειτουργήσει ο συγκεντρωτισμός της εξουσίας στα πανεπιστήμια και ο πλήρης και ουσιαστικός έλεγχός τους από μια "δημοκρατική κυβέρνηση" (αποφάσεις για εμάς, χωρίς εμάς).

Είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του γιατί  αδυνατώ να κατανοήσω την ύπαρξη ελεύθερης διάδοσης των ιδεών, της δημοκρατίας και της ανεξάρτητης και αδέσμευτης, "ακαδημαϊκού χαρακτήρα" παιδείας που υπάρχει σε αυτόν τον τόπο.

Βέβαια τώρα, υπουργός Παιδείας είναι ο περίφημος γλωσσολόγος κ. Μπαμπινιώτης και ελπίζω να καταφέρει επιλύσει τη σύγχυσή μου αυτή. Αν και τολμώ να πω ότι τρέμω λίγο αυτή την προοπτική.