Για ποια πατρίδα (ένα κείμενο για την 25η Μαρτίου)

Στο σήμερα, οι φουστανέλες και οι σημαίες, μας παραπλανούν
και μας κάνουν να χάνουμε το νόημα.

Σε κάθε γιορτή, σε κάθε εθνική επέτειο, σε κάθε αργή και σχόλη υπάρχει μια μανία για συγγραφή ολόκληρων κειμένων, μακροσκελών αναλύσεων για την επικαιρότητα του αντίστοιχου γεγονότος στο σήμερα. Υπάρχει μια μακροχρόνια παράδοση για επικαιροποίηση οποιουδήποτε θρησκευτικού, κοινωνικού, πολιτισμικού, πολιτιστικού γεγονότος, από την ανάσταση του Χριστού μέχρι την εξέγερση του Πολυτεχνείου, μια αστεύρευτη επιμονή για αναδρομές στο παρελθόν Δυστυχώς τις περισσότερες φορές η αναδρομή αυτή δεν έχει ως αποτέλεσμα εξαγωγή συμπερασμάτων χρήσιμα στο σήμερα, αλλά τις περισσότερες φορές η σύνδεση με το σήμερα λειτουργεί απλά ως πρόλογος προκειμένου να γίνει αναφορά της όποιας επετείου στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του STAR. Και αυτό είναι πολύ κρίμα, γιατί η ιστορία, όπως λένε, είναι διδακτική.

Αύριο, λοιπόν, ξημερώνει η 25η Μαρτίου. Μια μέρα, όπως λένε, ιστορική, γιατί οι ηρωικοί πρόγονοί μας εξεγέρθηκαν ενάντια στα τουρκικά δεσμά. Ήταν μία όπως λένε, ακόμη απόδειξη του ελληνικού ηρωισμού, του ηρωισμού ενός λαού ο οποίος δεν μπορεί να δεσμεύται και δεν αντέχει στην σκλαβιά.

Έτσι μας λένε για αύριο, και να σου οι παρελάσεις, να σου τα δελτία του STAR και του Mega (που δείχνουν κώλους μαθητριών και πρόσωπα επισήμων εναλλάξ), να σου οι στίχοι του Θούρειου του Ρήγα Φεραίου.

Αν μη τι άλλο η 25η Μαρτίου έχει χαραχτεί καλώς ή κακώς ως ιστορική μέρα στις συνειδήσεις όλων και ο Ρήγας Φεραίος ως μέγας διανοούμενος και επαναστάτης, τόσο που το όνομά του χρησιμοποιούσε και η νεολαία του ΚΚΕ εσωτερικού.

Ο Ρήγας Φεραίος ήταν ο δημιουργούς του Θούριου, του ύμνου που υποστήριζε ότι είναι "καλύτερη μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή".

Και ο Θούριος απαγγέλεται μέχρι και σήμερα, σε σχολεία και λοιπές εκδηλώσεις μνήμης της "εθνικής επετείου", και όλοι σιγοψιθυρίζουν τους στίχους του, όλοι, από τους γονείς των παιδιών που παρακολουθούν τα βλαστάρια τους στις σχολικές γιορτές μέχρι τους πολιτικούς μπροστά από τις κάμερες.

Όλοι σιγοψιθυρίζουν τους στίχους του Θουρείου και δακρύζουν. Δακρύζουν γιατί θυμούνται μια την "ελληνική επανάσταση του '21", μια επανάσταση που "μας οδήγησε στην ελευθερία, και χάρη σε αυτή είμαστε ελεύθεροι". Αυτό θυμούνται οι περισσότεροι, και αυτό τονίζουν τα πολιτικά πρόσωπα της χώρας μπροστά στις κάμερες, και μετά χαμογελάνε γιατί "σήμερα ευτυχώς είμαστε ελεύθεροι χάρη στους ηρωϊκούς μας προγόνους, σήμερα ευτυχώς δεν είμαστε σκλαβωμένοι, σήμερα ευτυχώς ζούμε όλοι ευτυχισμένοι και ήρεμοι".

Αυτό ακούνε και οι απανταχού γονείς των μαθητών που συμμετέχουν σε σχολικές γιορτές, αυτό ακούν και οι μαθητές οι ίδιοι, και οι δάσκαλοί τους, και γενικά ο κόσμος όλος και χαίρεται που η επανάσταση του '21 έγινε και τώρα είμαστε  λεύτεροι, χαίρεται και θυμάται την 25η Μαρτίου μια φορά κάθε χρόνο ώς ένα φόρο τιμής στους αγωνιζόμενους "εθνικούς μας προγόνους".

Και έτσι όλοι είναι χαρούμενοι. Χαίρονται μια ψεύτικη χαρά. Μια χαρά πλαστή, που στην πραγματικότητα δεν έχει λόγο ύπαρξης.

Για να ικανοποιήσουμε αυτή την επιμονή για επικαιροποίηση των γεγονότων, επιτυγχάνοντας όμως τον στόχο της εξαγωγής συμπερασμάτων, πρέπει να ξαναδούμε προσεκτικά τί ήταν η 25η Μαρτίου.

Την 25η Μαρτίου του 1821 το λοιπόν, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός σήκωσε το λάβαρο της επανάστασης στην μονή της Αγίας Λαύρας, οριοθετώντας έτσι την επίσημη έναρξη της επανάστασης. Η μέρα αυτή συνέπιπτε με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, μια από τις μεγαλύτερες γιορτές των χριστιανών ορθόδοξων, και προφανώς αυτό δεν ήταν μια θεόπνευστη σύμπτωση μιας και  η "έναρξη της επανάστασης" εκείνη την μέρα δεν ήταν διόλου τυχαία.

Η ημερομηνία αυτή (που δεν ήταν τυχαία) είχε προαποφασιστεί από την Φιλική Εταιρία, και παρόλο που εξεγέρσεις και επεμβάσεις σε Καλαμάτα, Μάνη, Πάτρα, Σάλωνα και Γαλαξίδι είχαν ήδη γίνει, όλοι θυμούνται ως "έναρξη της επανάστασης" την 25η Μαρτίου, μια μέρα με άκρως θρησκευτικό χαρακτήρα. Αυτή η σύνδεση ίσως τότε βοήθησε στην ψυχική ανάταση των Ελλήνων και τώρα βοηθάει στην λαθεμένη σύνδεση της επανάστασης "ως την επανάσταση των χριστιανών ενάντια στους μωαμεθανούς", βοηθάει σε μία αυθαίρετη τοποθέτηση θρησκευτικών χαρακτηριστικών στους επαναστατημένους και αποτελεί  θεμέλιο λίθο στην αιτιολόγηση των εκφράσεων περί "αποτινάξεως του τουρκικού ζυγού". Γιατί έτσι έχει μείνει χαραγμένη η επανάσταση του '21. Ως "αποτίναξη του τουρκικού ζυγού" από τους Έλληνες, ως εξέγερση ενάντια στους κακόβουλους αλλόθρησκους που μας βασάνιζαν για 400 χρόνια.

Η πεποίθηση αυτή βέβαια είναι κάτι παραπάνω από λαθεμένη, και δυστυχώς, αποτελεί και μία από τις κύριες αιτίες για τις οποίες η 25η Μαρτίου θεωρείται ως ένα επιτυχημένο περασμένο γεγονός που μας οδήγησε στην ελευθερία. Μία από τις κύριες αιτίες για τις οποίες οι πολιτικοί τούτης της χώρας χαίρονται και γιορτάζουν εξίσου την 25η Μαρτίου με τον υπόλοιπο κόσμο, μία από τις κύριες αιτίες που ο πιο διαδεδομένος φόρος τιμής στην 25η Μαρτίου είναι οι ταινίες εποχής που προβάλλει η τηλεόραση.

Η πραγματικότητα της επανάστασης του '21 καθώς και η επικαιρότητά της στο σήμερα, είναι βέβαια, άκρως διαφορετική. Στην πραγματικότητα, ούτε οι "Έλληνες αποτίναξαν τον τουρκικό ζυγό", ούτε οι χριστιανοί έδιωξαν τους αλλόθρησκους", ούτε οι Τούρκοι ήταν κακόβουλοι. Ούτε η επανάσταση του '21 είναι κάτι πετυχημένο και περασμένο που πρέπει να το θυμόμαστε και να χαιρόμαστε.

Ίσως να έχετε ακούσει για τον "κοινωνικό χαρακτήρα" της επανάστασης του '21. Στην πραγματικότητα,  η έκφραση "κοινωνικός χαρακτήρας" συνοψίζει τα αίτια, και τον "χαρακτήρα" της επανάστασης του '21.

Το '21 λοιπόν, δεν εξεγέρθηκαν απλώς οι Έλληνες ενάντια στους Τούρκους. Εξεγέρθηκαν οι εξαθλιωμένοι, οι κυριαρχούμενοι ενάντια στους κυρίαρχους. Τα 400 χρόνια "σκλαβιάς" που προηγήθηκαν, δεν ονομάστηκαν χρόνια "σκλαβιάς" επειδή οι Τούρκοι είχαν απλώς εγκατασταθεί στην Ελλάδα, αλλά χαρακτηρίζονται έτσι, επειδή η πλειοψηφία του ελληνικού λαού, υπέφερε από την πείνα και τη φτώχεια. Το πρόβλημα του ελληνικού λαού δεν ήταν ότι οι "Τούρκοι τους πηδούσαν τις ελληνίδες γυναίκες", αλλά το γεγονός ότι οι η άρχουσα τάξη, που αποτελούνταν κυρίως από Τούρκους τους εκμεταλλευόταν οικονομικά.

Και χρησιμοποιώ τις λέξεις κυρίως και πλειοψηφία, όχι τυχαία: προφανώς και δεν υπέφερε όλος ο ελληνικός λαός. Κάποιοι Έλληνες βρισκόντουσαν σε θέση εξουσίας: οι λεγόμενοι "κοτζαμπάσηδες", προύχουντες που συνεργαζόντουσαν με τους Τούρκους σε ένα κοινό στόχο: στην εκμετάλλευση των κατώτερων στρωμάτων του ελληνικού λαού.

Απ' ότι φαίνεται,για τους κοτζαμπάσηδες το εθνικό, "ελληνικό" χαρακτηριστικό που τους ένωνε δεν ήταν αρκετό για να δείξουν συμπόνοια προς τους συμπατριώτες τους: τους εκμεταλλεύονταν όσο και οι Τούρκοι.

Από την άλλη πλευρά, την επανάσταση δεν την έκανε αποκλειστικά ο ελληνικός λαός: Στις τάξεις των επαναστατών, υπήρχε μεγάλος αριθμός αρβανιτών (αλβανικής προέλευσης φύλου), και διάφορων άλλων εθνικοτήτων (κυρίως βαλκανικής προέλευσης) μέχρι και Τούρκων. Ίσως έχετε ακούσει ονόματα όπως Κολοκοτρώνης, Μπότσαρης. Αλήθεια, το Τούσα (το όνομα ενός από τα αδέρφια Μπότσαρη) πόσο "ελληνικό" σας ακούγεται;

Σημασία έχει να εξετάσουμε και τον ρόλο του θρησκεύματος στην επανάσταση. Πέρα από το γεγονός ότι αμφιβάλλω το αν το θρήσκευμα του Κολοκοτρώνη ήταν χριστιανός ορθόδοξος, πρέπει να εξετάσουμε τα αίτια της προμελετημένης απόφασης η επανάσταση να αρχίσει την 25η Μαρτίου. Αίτια τα οποία σχετίζονται άμεσα με τον λόγο για τον οποίο ο Κολοκοτρώνης  και οι άλλοι ορκίστηκαν στην σημαία της επανάστασης με το σταυρό.

Τότε ο ελληνικός λαός ήταν φοβισμένος, εξαθλιωμένος και ανομοιογενής. Χρειαζόντουσαν λοιπόν σύμβολα, τα οποία να μπορέσουν να δώσουν κουράγιο, σύμβολα τα οποία θα ένωναν τους καταπιεσμένους κάτω υπό μία κοινή σκέπη, σύμβολα κατανοητά από όλους. Ως τέτοιο σύμβολο σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει η Φιλική Εταιρία, τη θρησκεία.

Για να συνοψίσουμε και να οργανώσουμε αυτές στις σκόρπιες παρατηρήσεις λοιπόν, το '21 δεν εξεγέρθηκαν οι Έλληνες ενάντια στους Τούρκους. Εξεγέρθηκαν οι καταπιεσμένοι (οποιασδήποτε εθνικότητας) ενάντια στους καταπιεστές τους. Εξεγέρθηκε κόσμος ο οποίος δε ζητούσε απλώς να φύγουν οι Τούρκοι από την Ελλάδα, ούτε ζητούσε γενικώς να πάρει τη πατρίδα του πίσω, ζητούσε μια καλύτερη ζωή. Ζητούσε να πάρει τη ζωή του στα χέρια του. Ήτανε κόσμος ο οποίος εναντιώθηκε στους κυρίαρχους, Τούρκους και Έλληνες, κόσμος ο οποίος ήθελε να αποτινάξει τη "σκλαβιά", μια σκλαβιά η οποία ξεπερνούσε τα εθνικά χαρακτηριστικά.

Έχει μεγάλο νόημα να εξετάσουμε επίσης και τα γεγονότα που ακολούθησαν μετά την επανάσταση. Ο Κολοκοτρώνης και λοιποί οπλαρχηγοί φυλακίστηκαν, και ακολούθησε ο Καποδίστριας και η βασιλεία του Όθωνα. Έκτοτε στην ιστορία της Ελλάδας οι βασιλείες διαδέχτηκαν η μία την άλλη, μέχρι να φτάσουμε σε δικτατορίες, παγκοσμίους πολέμους, εμφυλίους, χούντα, και να φτάσουμε στο σήμερα.

Στην Ελλάδα του 2012, μια Ελλάδα στην οποία υπάρχουν καταπιεστές και καταπιεζόμενοι, άστεγοι, άνεργοι, φτωχοί, άνθρωποι που χάνουν τις δουλειές τους καθημερινά, άνθρωποι που βλέπουν τα μαγαζιά τους να κλείνουν, άνθρωποι που υποφέρουν. Μια κατάσταση που δεν ξέσπασε ξαφνικά, μια κατάσταση που υπάρχει όσα χρόνια θυμάμαι τον εαυτό μου και απλώς τώρα εντάθηκε.

Και κάπου εδώ αναρωτιέμαι. Πέτυχε άραγε  η επανάσταση του '21; Είμαστε σήμερα, πραγματικά λεύτεροι;

Κάποιοι (από τους γονείς των παιδιών στις σχολικές εορτές μέχρι και τους πολιτικούς μπροστά στις κάμερες) μέμφονται για την χαμένη μας πατρίδα, για την απώλεια της "εθνικής μας κυριαρχίας", λένε ότι "μπήκαν οι Γερμανοί" και ότι πρέπει να την πάρουμε πίσω.

Και αναρωτιέμαι, πάλι. Για ποιά πατρίδα; Για αυτή που βίωσα όσο ζούσα; Για την πατρίδα του Παπανδρέου, του Καραμανλή, του Σημίτη; Για την πατρίδα των επιχειρηματιών, των τραπεζιτών και των κοτζαμπάσηδων;

Όχι, δεν θέλω να παλέψω για καμία πατρίδα. Θέλω κρατώντας ζωντανό το πραγματικό νόημα της επανάστασης του '21 να παλέψω για μένα και τον διπλανό μου, να παλέψω για να πάρω, να πάρουμε όλοι τη ζωή μας στα χέρια μας. Θέλω να παλέψω στην (και όχι για την) Ελλάδα, γιατί αυτής της χώρας κάτοικος τυχαίνει να είμαι αλλά θα επιθυμούσα να γίνει το ίδιο παντού, και στη Γερμανία και στον υπόλοιπο κόσμο. Θέλω να παλέψω με Έλληνες και ξένους.

Χέστηκα λοιπόν για την "εθνική σας κυριαρχία". Εγώ θέλω ψωμί, παιδεία, ελευθερία.

Και δεν πρόκειται ποτέ να πιστέψω ότι η επανάσταση του '21 είναι απλώς μια επέτειος, μια γιορτή χαράς για την "ορθοδοξία" και τον "ελληνισμό". Δεν πρόκειται ποτέ να τη γιορτάσω πλάι στην κυβέρνηση και στους επισήμους.

Γιατί η επανάσταση του '21 είναι ένα παράδειγμα του πώς οι καταπιεσμένοι, ενωμένοι μπορούν να ανατρέψουν τους καταπιεστές τους. Και αυτή είναι και η πραγματική σημασία της αυριανής μέρας στο σήμερα.








Και, για να γίνω και λίγο γραφικός, ορίστε: