Οδησσός και Ουκρανία: μια ταξική προσέγγιση

Φωτιές καίνε τις σάρκες της,  ξεσκισμένης από τα νύχτα των αρπακτικών,
Ουκρανίας, υπενθυμίζοντας ταυτόχρονα ότι ο ναζισμός
δεν είναι ένας μακρινός εφιάλτης από το παρελθόν. Αλλά μια σκοτεινή εικόνα από το παρόν. 

Η εγκληματική ναζιστική επίθεση στην Οδησσό, που είχε ως αποτέλεσμα την δολοφονία τουλάχιστον 31 Ουκρανών διαδηλωτών και διαλωτριών υπενθύμισε με τον χειρότερο τρόπο ότι ο ναζισμός δεν είναι κομμάτι των πιο μαύρων σελίδων του παρελθόντος αλλά είναι εδώ, σήμερα.

Υπενθύμισε επίσης ότι ο ναζισμός είναι κάτι που αβαντάρεται και χρησιμοποιείται από τις κυβερνήσεις και δεν είναι κάποιο ιδιάζων χαρακτηριστικό που "φυτρώνει", ας πούμε, ειδικά στους Έλληνες, όπως ακούγεται συχνά τελευταία.

Βέβαια, αυτό που αξίζει να εξεταστεί και θα εξετάσει το παρόν άρθρο όμως, είναι το πως πολλοί αριστεροί αναλυτές εξάγουν από την χθεσινή επίθεση τελείως λανθασμένα συμπεράσματα.  Είναι πολύ ενδιαφέρον πως, για παράδειγμα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί η χθεσινή επίθεση ως "πειστήριο" για να υποστηρίξει κάποιος τον Πούτιν.

Μπαίνοντας χωρίς άλλη καθυστέρηση στο κυρίως θέμα, νομίζω ότι, βλέποντας τα πλαίσια της σοκαριστικής επίθεσης στην Οδησσό, μπορεί κανείς να κάνει τις εξής σκέψεις:

1) Δεν είναι όλοι οι κάτοικοι της Ουκρανίας ναζί. Φαίνεται από το γεγονός  ότι οι ναζί επιτίθενται σε κάποιους, που σημαίνει ότι τουλάχιστον αυτοί οι κάποιοι αντιτάσσονται στις πρακτικές τους. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι διαδηλώσεις ενάντια στην νέα κυβέρνηση έχουν πραγματοποιηθεί το τελευταίο διάστημα και στο Κίεβο. Είναι βέβαιο δηλαδή ότι δεν μπορεί κανείς να υποστηρίζει ταυτόχρονα ότι οι διαδηλώσεις στην Ουκρανία είχαν πλήρως υποκινηθεί και οργανωθεί από τους νεοναζί αλλά και ότι στην Ουκρανία υπάρχουν  τόσο πολλοί αντιφασίστες.

2) Το γεγονός ότι οι ναζί επιτέθηκαν στο εργατικό κέντρο της Οδησσού δεν δημιουργεί αυτόματα το δίπολο φασίστες - αντιφασίστες στην Ουκρανία. Άλλωστε, πρακτική του ναζισμού είναι να επιτίθεται σε οτιδήποτε του αντιτάσσεται. Απ΄ ότι φαίνεται οι δολοφονημένοι ήταν εργάτες και αγωνιστές, όμως το γεγονός ότι ο ναζισμός δολοφονεί όποιον του αντιτάσσεται δεν αγιοποιεί το στρατό του Πούτιν στη Ουκρανία, ούτε βαφτίζει κάποιον που ονειρεύεται ρώσικη έναντι της ΕΕ κυριαρχίας "αντιφασίστα".

3) Το μόνο που υπενθυμίζουν τα προχθεσινά γεγονότα είναι ότι  ο ρόλος των νεοναζί στην Ουκρανία έχει "αναβαθμιστεί", με σαφή συμμετοχή στην κυβέρνηση και στον καθορισμό των πολιτικών εξελίξεων. Και μια τέτοια αναβάθμιση προφανώς δεν ήταν αποκλειστικά αποτέλεσμα των κινητοποίησεων στην Ουκρανία, διότι εάν συνέβαινε αυτό τότε η κυβέρνηση θα είχε πράγματι λαϊή αποδοχή και άρα δεν θα υπήρχαν αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Το γεγονός ότι οι ναζί λειτουργούν ως εμπροσθοφυλακή της κυβέρνησης με πλήρη ανοχή και στήριξή της δεν κάνει το καθεστώς αυτόματα ναζιστικό. Τέτοια λειτουργία είχαν, για παράδειγμα, οι φασίστες στην Ιταλία πριν ακόμη την άνοδο του Μουσολίνι στην εξουσία.  Παρόμοια λειτουργία έχουν σε μια σειρά από χώρες γύρω από την Ουκρανία, όπως για παράδειγμα, στη Ρωσία.

4) Κάποιος μπορεί άνετα να αντιτάξει ότι σε καμία άλλη χώρα δεν υπάρχουν αυτή τη στιγμή τέτοιας κλίμακας περιστατικά. Είναι άραγε, άσχετο αυτό, με το γεγονός ότι η Ουκρανία αυτή τη στιγμή αποτελεί κέντρο ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών; Πρόκειται άραγε να υποχωρήσουν οι ναζί στην Ουκρανία όσο αυτοί οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί οξύνονται;  Μήπως επίσης, άραγε, ακόμη και η Ουκρανία ολόκληρη να προσαρτιόταν στον Πούτιν, ο ίδιος θα έπαυε να χρησιμοποιεί το εργαλείο του φασισμού για να υποτάξει τις όποιες αντιδράσεις στην πολιτική του;

5) Το πιο "καυτό" ζήτημα, και η κύρια πηγή όλων των διαφωνιών σε όλα αυτά είναι το τί πρέπει να κάνει η αριστερά. Πολλοί αριστεροί αναλυτές κάνουν το λάθος να ξεκινήσουν το συλλογισμό λέγοντας "τι θα έπρεπε να κάνει η αριστερά εάν ήταν στην Ουκρανία". Όμως ένας τέτοιος συλλογισμός θα ήταν υποθετικός και λανθασμένος. Γιατί αυτή τη στιγμή η αριστερά την οποία καλούν να πάρει θέση είναι στην Ελλάδα. Και υποτίθεται ότι αν "καίγεσαι" να δώσεις "απαντήσεις" για το Ουκρανικό ζήτημα πρέπει να δώσεις, λαμβάνοντας υπόψη τα πραγματικά γεγονότα αυτής της στιγμής.

Ποιά είναι λοιπόν, τα πραγματικά γεγονότα αυτής της στιγμής; Για να δώσουμε απάντηση σε αυτό το ερώτημα, επιβάλλεται να κάνουμε πρώτα μια αναδρομή στο πρόσφατο παρελθόν.

Είναι προφανές ότι η όλη κατάσταση στην Ουκρανία άρχισε με την επιθυμία της ΕΕ να υπάρξει "κομμάτι από την πίτα" της οικονομίας, πράγμα που θα έπληγε τη Ρωσία. Η προσπάθεια της Ρωσίας να διασφαλίσει την πίτα ολόκληρη, έφερε αντιδράσεις ακόμη και στο κοινοβούλιο. Οι διαδηλώσεις που πρέκυψαν στην Ουκρανία μετά την απόρριψη της πρότασης της ΕΕ από τον Γιαννούκοβιτς , όπως γίνεται τώρα έντονα ορατό, δεν ήταν μόνο "εκ του πονηρού" και δεν "καθοδηγούντουσαν πλήρως". Ακόμη και ένα μεγάλο κομμάτι του Ουκρανικού λαού που στήριζε την αποδοχή της οικονομικής βοήθειας από την ΕΕ, που διαδήλωνε υπέρ της ΕΕ δηλαδή, είχε πραγματική βάση να το κάνει: η λιτότητα που είχε επιβάλλει ο Γιαννούκοβιτς αλλά και η διαφθροά του καθεστώτος έκανε τον κόσμο να αγωνίζεται για αλλαγή της κατάστασης. Εν' όψει των "κακών προηγουμένων της αριστεράς, ένα κομμάτι κόσμου στράφηκε σε αυτό που φάνηκε να δίνει την πιο άμεση απάντηση προς αυτή την κατεύθυνση: στην υποστήριξη της ΕΕ.

Την κατάσταση αυτή δεν άφησαν ανεκμετάλλευτη ούτε η ΕΕ, ούτε η ΗΠΑ. Σε αυτή την κατεύθυνση βοήθησε και η χρήση των ακροδεξιών και των ναζιστικών ομάδων, οι οποίες τα τελευταία χρόνια στην Ουκρανία κέρδισαν επιρροή υιοθετώντας τα αιτήματα που έβαζε ο ίδιος κόσμος και όχι χειραγωγόντας τον με κάποιο μαγικό ραβδί. Οι νεοναζιστικές ομάδες ήταν από τις λίγες ομάδες με οργανωμένη παρέμβαση που τόλμησαν να διεκδικήσουν πολιτικά τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις και ουσιαστικά "κάλυψαν" το κενό που, παραδοσιακά στην Ελλάδα, καλύπτει η αριστερά.

Η εξέλιξη  όλων αυτών ήταν η μεταπήδηση πολλών κυβερνητικών στελεχών στο φιλοΕΕ στρατόπεδο,  με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί μια καινούρια κυβέρνηση στην οποία οι φιλοΕΕ ακροδεξιές και ναζιστικές ομάδες είχαν αυξημένο ρόλο, χωρίς αυτό να εκφράζεται παράλληλα σε αντίστοιχη αύξηση των ποσοστών τους.

Η διαμάχη για το κέρδος από τις βιομηχανίες της Ουκρανίας (στο οποίο απέβλεπαν οι οικονομικές συμφωνίες) είχαν ως αποτέλεσμα την προσάρτηση της Κριμαίας, απειλές για κυρώσεις και από τις δυο πλευρές, καθώς και ένοπλη αντιπαράθεση με χρήση πρακτόρων και στρατού από τις δυο μεριές.

Έτσι, όπως πριν την αλλαγή της κυβέρνησης στην Ουκρανία, εμφανίζονταν "φιλοΕΕ" διαδηλωτές, τώρα εμφανίζονται φιλορώσοι. Όπως και τότε, υπήρχαν πραγματικές ανάγκες οι οποίες οδήγησαν τον κόσμο στην ΕΕ, έτσι και τώρα, υπάρχουν πραγματικές ανάγκες που μπορεί να οδηγήσουν πολύ κόσμο στην αγκαλιά της Ρωσίας. Όπως και τότε, δεν ήταν όλοι οι διαδηλωτές "αγνοί" αγανακτισμένοι, έτσι και τώρα δεν κατακλύζεται η Ουκρανία από "αγνούς" κομμουνιστές. Όπως και τότε δεν ήταν όλοι ναζί, έτσι και τώρα δεν μετατράπηκαν ξαφνικά σε επαναστάτες.

Το πρόβλημα στην Ουκρανία είναι υπαρκτό: είναι η λιτότητα και με ποιον τρόπο οι εκάστοτε κυβερνήσεις την επιβάλλουν . Σε αυτά τα πλαίσια πρέπει να ειδωθεί από την αριστερά το "Ουκρανικό ζήτημα". Σε αυτά τα πλαίσια πρέπει να ειδωθεί ακόμη και το ζήτημα των Ουκρανών ναζί.

Όσο η ουκρανική αριστερά δεν πατάει στο υπαρκτό πρόβλημα και δεν δίνει ριζοσπαστικές απαντήσεις βασισμένη στις υπαρκτές ανάγκες του κόσμου, θα τον αφήνει εγκλωβισμένο σε μια αντιπαράθεση  Ρωσίας - ΕΕ, η οποία αφενός θα έχει ως αποτέλεσμα όλο και περισσότερα θύματα και αφετέρου - λόγω της ιστορικής φύσης του ναζισμού, ο οποίος χρησιμοποιείται ανοιχτά ως εργαλείο της κυβέρνησης και μακρύ χέρι της ΕΕ- θα έχει ως αποτέλεσμα την ολοένα και πιο έντονη εμφάνισή του.

Αυτά είναι τα πραγματικά γεγονότα στην Ουκρανία. Και στο πλαίσιο αυτών των πραγματικών γεγονότων πρέπει να δώσει απάντηση η ελληνική αριστερά στην Ελλάδα. Αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Ουκρανία είναι, θα μπορούσε κανείς να πει, ένα βήμα πριν μια μεγάλης κλίμας εμπόλεμη σύρραξη. Είναι σαφές ότι, αρχικά, η θέση της αριστεράς πρέπει να είναι ξεκάθαρα ενάντια σε αυτό, μιας και η αριστερά είναι από θέση αρχής ενάντια σε πολέμους στους οποίους ο θάνατος εργαζομένων καθορίζει ποιο αφεντικό θα αυξήσει περισσότερο τα κέρδη του.

Με αυτή την έννοια, η αριστερά δεν μπορεί να τάσσεται με το μέρος κανενός ιμπεριαλισμού, αφενός γιατί αυτό θα οδηγήσει σε περισσότερους πολέμους και άρα περισσότερο χυμένο αίμα εργαζομένων και αφετέρου, γιατί δεν πρόκειται να επιλύσει κανένα πρόβλημα: ούτε αυτό του ναζισμού, αλλά ούτε και αυτό της καταπίεσης και της λιτότητας. Πολύ περισσότερο δε, δεν πρόκειται να οδηγήσει ούτε ένα βήμα κοντύτερα στο όραμα της επανάστασης και του "τέλους της καταπίεσης ανθρώπου από άνθρωπο".

Αντίθετα, σε ένα τέτοιο πεδίο, αυτό που αποκτά ιδιαίτερη σημασία, είναι η "διεθνιστική αλληλεγγύη": είναι σαφές ότι το μόνο που μπορεί να αντιπαρατεθεί με καλούς όρους ενάντια στην πολεμική μηχανή που προστατεύει τα συμφέροντα των ΗΠΑ και της ΕΕ ή της Ρωσίας,  είναι το απανταχού εργατικό κίνημα. Και άρα, η σημαντική δουλειά της ελληνικής αριστεράς είναι ακριβώς αυτή.

Παίρνοντας ένα υποθετικό παράδειγμα, μια καλή ερώτηση είναι αν και πως θα μπορούσε μια κυβέρνηση της αριστεράς στην Ελλάδα να επηρρεάσει τις διεθνείς εξελίξεις σε Ουκρανία, Ευρώπη και στον κόσμο όλο. Και προφανώς αυτή η επιρροή δεν θα έπρεπε να έχει σχέση με την σύναψη συμμαχίας με την κυβέρνηση του Πούτιν, αλλά ούτε και με την στήριξη της ΕΕ.


ΥΓ: Οι δύσκολες απαντήσεις που έχει να δώσει η ουκρανική αριστερά είναι σαφές ότι αφορούν τα ζητήματα της ναζιστικής απειλής, της νέας και της παλιάς κυβέρνησης, αλλά και της καλλιέργειας εμφυλιοπολεμικού κλίματος και  σίγουρα σχετίζονται με την διαμαρτυρία στους δρόμους καθώς και την αντιπαράθεση με τους ναζί. Σε καμία περίπτωση όμως δεν σχετίζονται με την στήριξη κάποιου ιμπεριαλισμού: κάτι τέτοιο δεν θα εξασφάλιζε καν καλύτερες συνθήκες ζωής στους εργαζόμενους.